Romans - dzieje gatunku.

Rozbudowany utwór narracyjny o fabule obfitującej w zawikłania sytuacyjne, intrygi, nieprawdopodobne zdarzenia i zbiegi okoliczności, mający najczęściej charakter awanturniczo-erotyczny.


Początki gatunku (III-I w. p.n.e.); romans grecki obejmował utwory prozaiczne o tematyce miłosnej i fantastyczno-podróżniczej, oparte na stałym schemacie fabularnym: rozłąki kochanków, którzy po licznych przygodach szczęśliwie się odnajdują. 


Romans starogrecki: Historia babilońska Jamblicha ( III w. n.e.), Historia etiopska Heliodora ( III w. n.e.).

Romans w literaturze rzymskiej: Satyryki Petroniusza ( I w. n.e.), Metamorfozy Apulejusza z Madaury ( II w. n.e.).


Romans w literaturze bizantyjskiej i zachodnioeuropejskiej późnego średniowiecza zrodził się z wielu źródeł: z antycznej prozy narracyjnej, z sielanki, z komedii, z ćwiczeń retorycznych, z nowelistyki orientalnej, z historiografii/kronik, wykorzystywał motywy biblijne, hagiograficzne, legendy, anegdoty biograficzne, facecje, wątki z francuskich chansons de geste/opowieści o czynach.


Polska twórczość romansowa łączyła motywy awanturnicze, erotyczne, pseudohistoryczne, fantastyczne, alegoryczne, moralizatorskie. Np. Nadobna Paskwalina S. Twardowskiego.

Romanse: pseudohistoryczne, dydaktyczne, błazeńskie, religijne, dworskie, heroiczno-miłosne, wychowawcze,

W XVIII w. romans został pokonany przez oświeceniowych krytyków literackich i publicystów. Konwencje romansu pozostały żywe aż do naszych dni w różnorodnych typach powieści brukowej.  

Słownik terminów literackich, Ossolineum, 2002, s.477-478.



Romans - nierealistyczny charakter fabuły i tragikomiczna wymowa, np. Opowieść zimowa, Burza Szekspira.

Renesans, PWN, Warszawa 2008, seria: Epoki literackie, s. 216.
 


Cechy romansu starożytnego napisanego w czasach cesarza Nerona: 

Opowiadanie, w którym fikcja z rzeczywistością, fantazja z realizmem, priapejska erotyka z problemami nauczania i wychowania, sztuki i literatury mieszają się jakby w jednym groteskowym filmie podróżniczo-awanturniczym.

Ze wstępu do Satyryk Petroniusza, Wrocław 2005.